Het jaar 2016 stond in het teken van de vijfhonderdste sterfdag van Jheronimus Bosch (ca.1450-1516). Zijn fameuze schilderijen waarop hij helse taferelen met gedrochten, monsters en duivels afbeeldde zijn in de gehele wereld overbekend. Daarentegen genieten zijn fantastische tekeningen een stuk minder bekendheid.
Willem van den Berg werd geïnspireerd door de tekeningen van Jheronimus Bosch, die als kleine autonome kunstwerken gezien mogen worden, en bouwde als ode aan de meester-tekenaar een speciaal horloge dat recht doet aan de status die hij verworven heeft. Het illustreert het belang van Jheronimus Bosch als pionier van de Nederlandse tekenkunst. Centraal in het horloge staat de tekening “Het woud heeft oren, het veld heeft ogen”, (Museum Kupferstichkabinett Berlijn).’De tekening wordt gezien als de eerste tekening in Noord-West Europa die als zelfstandig kunstwerk is gemaakt.
Zoals bij elk horloge van Willem van den Berg is het verhaal dat verteld wordt, de basis van het ontwerp. De uil komt veelvuldig voor bij Bosch en heeft een dubbelzinnige symboliek. Hij stond tezelfdertijd symbool voor het goede en het kwade, het licht en de duisternis. Deze veranderde niet in de tijd maar was gelijktijdig aanwezig.
“JHERONIMUS BOSCH"
Tekening
De voorstelling is een letterlijke uitbeelding van het gezegde Horen, Zien en Zwijgen.
Van dit spreekwoord bestonden in Bosch’ tijd verschillende versies. Zo bevindt zich eveneens in het Kupferstichkabinett in Berlijn een prent uit 1546 met het opschrift: “Dat Velt heft ogen/ dat Wolt heft oren/ Ick wil sien/ swijghen ende hooren”en is een oproep tot terughoudendheid.
Boven de tekening staat in het Latijn: Miserrimi quippe e igenii ui ïvetis et nüq ïvenidis. (Vertaling volgens auteur Thomas Vriends) “Het is natuurlijk een armoedige geest die altijd uitgaat van wat al verzonnen is en nooit van dat wat nog verzonnen moet worden.” Het is de enig geschreven tekst die van Jheronimus bekend is.
Wijzerplaat
In het centrum van de hand-gegraveerde zilveren wijzerplaat ziet u een oude kale holle boom met daarop een uil.
Op de takken van deze boom zitten een aantal vogels. Uit het bos erachter groeien twee oren. De ogen zijn geplaatst op de halfuur aanduiding op de cijferring. (Tekening op de voorgrond).De eveneens gegraveerde en geblauwde wijzers als “veren”, de minuutwijzer als tekenpen. De centrale secondewijzer is wel van een echte veer gemaakt.
Horlogeboek
Het horloge wordt gepresenteerd in een hand gemaakt “boek” dat met perkament is gekaft volgens 15e eeuwse traditie. In het genummerde boek bevindt zich naast het horloge met documentatie, een plaquette van het portret Jheronimus Bosch, een tekening van “Het woud heeft oren, het veld heeft ogen” en een door de auteur Thomas Vriens gesigneerd boek; “De Tekeningen van Jheronimus Bosch”.
Jheronimus and ’s-Hertogenbosch
Jheronimus Bosch blijft verbonden aan zijn stad 's-Hertogenbosch en was een laatmiddeleeuwse ontwikkelde en intelligente schilder/kunstenaar die in de absolute top van de Nederlandse meesters behoord. Jheronimus Bosch, de naam waarmee hij sommige werken signeerde, heette eigenlijk Jheronimus van Aken. Zijn voorouders, afkomstig uit Aken, vestigden zich als schilders in Nijmegen. Bosch grootvader, Jan van Aken, trok naar ’s-Hertogenbosch om daar het schildersvak uit te oefenen. Van vader op zoon zetten de Van Akens de familietraditie hier voort. Vermoedelijk werkten meerdere familieleden in één schildersatelier.
Met dit bijzonder gelimiteerde horloge wordt een andere Jheronimus Bosch belicht die de grote meester meer dan toekomt.
Kast
De kast is 18 krt. (750/1000) goud /staal met saffierglas. Op de achterdeksel van het horloge is een 18 krt. (750/1000) gouden plaquette met het portret van Jheronimus Bosch. Op de zijkant van het horloge de signatuur van “Jheronimus” zoals hij zijn schilderijen signeerde. De struisvogel lederen band is voorzien van een 18 krt.(750/1000) gouden gesp.